+13 °С
Болотло
Бөтә яңылыҡтар
"Ҡыҙыл китап" аманаты
22 Декабрь 2017, 12:32
Дала ҡара йыланы
Бесәнде беҙ йыл да бер урында, йомро ғына аҡланда, саба торғайныҡ. Ул ярлауға терәлеп тора, аҫта гөрләп йылға аға. Шул ерҙә ҙур ғына соҡор булып, уртаһында ҡарт муйыл үҫә. Ә муйыл төбөндә – ҡара йылан ояһы!Өләсәйем йыл да бесәнгә төшөр мәл етһә, ҡат-ҡат киҫәтә:– Соҡорға яҡын юлама, йыланға аслан теймә!– Ә ул сағып ҡуйһа? – тип һорайым.– Зыяның теймәһә, саҡмаҫ, – ти өләсәйем.
Бесәнде беҙ йыл да бер урында, йомро ғына аҡланда, саба торғайныҡ. Ул ярлауға терәлеп тора, аҫта гөрләп йылға аға. Шул ерҙә ҙур ғына соҡор булып, уртаһында ҡарт муйыл үҫә. Ә муйыл төбөндә – ҡара йылан ояһы!
Өләсәйем йыл да бесәнгә төшөр мәл етһә, ҡат-ҡат киҫәтә:
– Соҡорға яҡын юлама, йыланға аслан теймә!
– Ә ул сағып ҡуйһа? – тип һорайым.
– Зыяның теймәһә, саҡмаҫ, – ти өләсәйем.
Мин барыбер гел әлеге соҡор тирәһендә уралдым, теге йыланды күрә-күрә йөрөнөм. Таш өҫтөндә бөгәрләнеп йоҡлап ята. Һыртында киртмәсле тәгәрмәс кеүек биҙәге лә бар икән. Шулай бер ҡарап тора инем, йылан ҡапыл ғына башын сәкәйтте лә осоп барған күбәләкте тотоп, йотоп та ҡуйҙы. Тағы бөгәрләнде. Ә икенсе күргәндә уның эсендә йоҙроҡ ҙурлыҡ нәмәнең ҡыймырлағанын шәйләнем.
– Баҡа йотҡандыр йә сысҡан, – тине өләсәйем аптырамай ғына. – Ҡошҡа ла һунар итә ул. Йөрөмә шул соҡор тирәһендә, аңһыҙҙан үҙеңә ырғып ҡуймаһын, тәүбә-тәүбә!
– Ә уның балалары ҡайҙа икән?
– Балаламаған әле, августа йә сентябрҙә инде… Ояһына таш-фәлән бәреп ҡуйма! – Өләсәйем тағы киҫәтеп ҡуйҙы. – Йылғаға һыу эсергә төшә ул, юлын бүлмә, йәме, ишетһен ҡолағың.
– Ә ниңә, өләсәй, үлтерәйек тә ҡуяйыҡ ул ҡурҡыныс йыланды, – тим, – йә берәйһен сағыр…
– Ерле юҡҡамы? Саҡмаҫ. Ә тере йәнде ҡыйырға ярамай, йылан булһа ла. Тәбиғәт уны бар иткән икән, йәшәһен, кәрәге тейә, тимәк.
– Йыландың ни кәрәге булһын?
– Ағыуы дарыу, ти, уның.
Йыланлы аҡланда бесән сабып, күбә күбәләп, аҙналап ваҡыт үтә. Шул арала йылан тураһында һүҙ ҙә йыш сыға. Төрлө ырымдар, арбауҙар иҫкә төшөрөлә. «Сығыр булһаң, сыҡ, йылан. Сыҡмаҫ булһаң, ят, йылан, ятҡан ерҙә ҡат, йылан», – тип һамаҡлап йөрөйөм, һаҡланам, йәнәһе. Белгегеҙ килһә, ул йыландан мин генә түгел, этебеҙ Ҡарағолаҡ та шөрләй ине. Бер мәлде сәйгә мәтрүшкәгә тип китеп барһам, баяғы соҡорҙан сәйер тауыш килә, ата ҡаҙ, ғәҙәттә, бәпкәһен ҡурсып шулай ыҫылдай: ыҫ-ҫ, ы-ыҫ-ҫ! Ни күрәм: соҡор башында Ҡарағолаҡ ҡымшанмай ҙа арт аяҡтарында ултыра, аҫта теге йылан башын күтәреп ыҫылдай. Икеһе лә бер-береһенән күҙен алмай, аңдышалар. Ниһайәт, йылан сытыр араһына шылышты, йәшеренде, Ҡарағолаҡ миңә килеп һырпаланды.
– Уф, ҡотто алды, яуыз! – тигәйнем, өләсәйем тағы яҡлашты йыланды:
– Яуызға – яуыз, ә изгелеккә изгелекле ул.
…Имеш, баҫыуҙа ашнаҡсы булып эшләгән ҡатын һауыт-һаба йыуған һыуын йырынға түгәйем тиһә, унда мыжғышып ваҡ ҡына йылан балалары ята, ти. Ул быларҙы йәлләгәндер инде, ара-тирә шундағы бер таш уйымына һөт-фәлән ҡойоп киткеләгән. Ураҡ бөтөп барғанда, көн яуынға әйләнеп, эш туҡтаған, комбайнсылар ауылға ҡайтып киткән. Ашнаҡсы машинанан тороп ҡалған. Ҡалмаҫ ине, ҡапыл ҡурҡыныс ҙур йыландар килеп сығып, аяғына уралған, машина киткәс кенә ысҡындырған, ти.
Ҡатын йәйәү ҡайтырға булған. Йә, Хоҙай, йылғаға килеп етһә, ни күрә: күпер емерелгән, машина ауған, кешеләр имгәнешкән!
Аңлаған инде ашнаҡсы – йыландар уға рәхмәт әйткән, һәләкәттән ҡотҡарған.
Гөлнур ЯҠУПОВА.
Читайте нас:
Гәзитебеҙ - дуҫыбыҙ
Фильмдар
Күңелдәрҙең иләҫ-миләҫ сағы
© 1930-2024 йылдың 12 февраленән нәшер ителә. Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары агентлығы, Башҡортостан Республикаһының «Башҡортостан Республикаһы» нәшриәт йорто дәүләт унитар предприятиеһы. Баш мөхәррире — Мирсәйет Ғүмәр улы Юнысов.
Башҡортостан Республикаһы буйынса элемтә, мәғлүмәт технологиялары һәм киңкүләм коммуникациялар өлкәһендә күҙәтеү буйынса федераль хеҙмәт идаралығында 2015 йылдың 18 авгусында теркәлде. Теркәү номеры — ПИ №ТУ02-01403.
Республиканский информационный центр – филиал государственного унитарного предприятия Республики Башкортостан Издательский дом «Республика Башкортостан».
Р./счёт 40602810200000000009 в Филиал ПАО «БАНК УРАЛСИБ» в г.Уфа, БИК 048073770, ИНН 0278066967, КПП 027843012, к/с 30101810600000000770.
Телефон
+7 347 273-36-64, +7 999 133-44-62.
Электрон почта
Адресы
450079, г. Уфа, ул. 50-летия Октября, 13, 8-й этаж