+16 °С
Болотло
Бөтә яңылыҡтар
Әкиәттәр
24 Апрель 2020, 11:44
Шишмәкәй
Әкиәт Борон-боронда ла түгел, Булғайны был хәл кисә. Яҙғы ҡояш нурын һибә, Әкрен генә ел иҫә.
Борон-боронда ла түгел,
Булғайны был хәл кисә.
Яҙғы ҡояш нурын һибә,
Әкрен генә ел иҫә.
Морон төрткән йәш үләндәр
Тирә-яҡҡа йәм бөркә.
Умырзаялар, ләләләр
Өлгөрәләр бик иртә.
Бына шул саҡ ер өҫтөнә
Ҡайҙан тамсы сәсрәне?
Селт-селт иткән тауышы ла
Тирә-яҡты йәмләне.
Үрле-ҡырлы һикерҙе лә
Шишмә булып юл алды.
Бындай мөғжизәне күреп,
Бар тәбиғәт тын ҡалды.
– Мин кем? – тине бер аҙ барғас, –
Ниңә мин бик бәләкәй?
Яңғыҙ ҡайын уға текләп
Әйтте: «Һин бит Шишмәкәй!»
Яҙғы ҡояш нур һипкәндә
Бер ни юҡ ине иртән.
(Кемдәрҙер фәһем алырҙар
Шул хаҡта яҙып үтһәм.)
Шишмәкәй алға ынтылды...
Кемдер уның юлын быуғас,
Ҡапыл тыны ҡыҫылды ла
Шат йыры тынып ҡалды.
– Ай, ауырта, ай, ай! – тине,
Күрәһең, ныҡ һыҙланды.
Янда торған һомғол ҡайын
Уны ихлас ҡыҙғанды.
Шишмәкәйҙең ауыр хәлгә
Тарығанлығын һиҙҙе,
Ярҙам итер өсөн быға
Ҡул-ботаҡтарын һуҙҙы.
Ә «Уҫал» һаман шаярҙы,
Ыҙалатыуын белде.
Үҙе зәһәр тауыш менән
Бик ныҡ ҡысҡырып көлдө.
Тәртипһеҙ ҡыланыуынан
Ҡайын уны таныны:
Ул бит һут эсергә килеп,
Үҙен күпме таланы.
Ботаҡтарын һындырғылап,
Ауыр шешәләр элде.
Бөтә тәнен ауырттырып,
Үрмәләп өҫкә менде.
Көн һайын килеп шул малай
Рәхәтләнеп һут эсте.
Ә Ҡайындың был яфанан
Яйлап көс-хәле бөттө.
Малай яһаған тишектәр
Аҙаҡтан асыҡ ҡалды.
Күҙ йәштәре Ҡайынҡайҙың
Тып та тып ергә тамды.
Һыҙланыуҙан тәмле һуты
Әйләнде әсе йәшкә.
Йыл да яҙын илай-илай
Етте ул ошо йәшкә.
...Ғәжәп: йәштәр тамған ерҙә
Бөгөн тыуҙы Шишмәкәй!
Ана, нисек ҡыуанғайны
Уны күреп Ҡайынҡай.
Шишмәнең аҡҡан юлында
Гөл-сәскәләр асылды.
Селтер-селтер тауышынан
Тирә-яҡ моңға сумды.
Бер ҙә тауышы юҡ ине –
Һандуғастан моң алды.
Уның йырын тыңлағанда
Аҡмай торҙо, таң ҡалды.
Ә һандуғас һайрай-һайрай,
Йәш һыуҙы тәмләп ҡарай,
Шунан тағы дәртләнеп,
Күктәргә менеп һайрай.
Гүйә, мөғжизә-шишмәне
Моңона һалып данлай.
Бейектәргә үрләһә лә,
Шишмәнән күҙен алмай.
Шаян күбәләккәй осто
Кескәй Шишмә тирәләй.
Был тиклем өйрөлөүгә
Нисек башы әйләнмәй?
«Без-без» килде себендәр ҙә,
Серәкәйҙәр ҡыуанды.
Осоп килеп ике турғай
Тамсыларҙа ҡойондо.
Шишмә алға ынтылғанда
Тау-таштар ҙа осраны.
Ә ул Ҡайындан көс алып,
Бер ҙә туҡтап ҡалманы.
Тамсылары һикергеләп
Ҡояш нурында янды.
Төнгө күк йөҙөндә ай ҙа
Уға текләп һоҡланды.
Бына шул Шишмәкәй юлын
Быуа яман бер малай.
Үҙенсә эре сирттереп,
«Батырлыҡ» ҡыла ҡалай!
Күктә һандуғас, аптырап,
Һайрауынан туҡтаны.
Ә турғайҙар Ҡайынҡайға
Ултырып, сыр-сырланы.
Малай шашты, һыу сәсрәтеп,
Бейей, тапай Шишмәне.
Тирә-йүндең һыҡтағанын
Күрмәне, ишетмәне.
Күбәләктәр парлап ҡунып,
Телһеҙ ҡалған сәскәлә.
Бал ҡорттары безелдәшеп
Османы бер еҫкә лә...
Шул саҡ көслө ел иҫте лә
Күтәрелде саң-дауыл.
Бындай көслө ғәрәсәтте
Күрмәне бер кем быйыл.
Бейей-бейей дауыл килеп,
Шишмә янынан уҙҙы.
Яман малай ауыҙына,
Күҙҙәренә саң тулды.
Битен, күҙен ыуып, малай
Һыу эҙләне йыуырға.
– Ҡайҙан таҙа һыу табырға? –
Белмәне ни ҡылырға.
Йәмһеҙ ҡысҡыра-ҡысҡыра,
Сапты ауыл яғына.
Шулай уның «батырлығын»
Туҡтатты дауыл ғына.
Гөжләп малайҙың артынан
Ҡыуа төштө туҡтамай.
Ҡайын ғына тороп ҡалды
Һаман бер ни аңламай.
Ана, Шишмә урынында
Батҡаҡ ҡойо ер ҡалған.
Күҙ йәше сыҡмай, исмаһам, –
Бары ла ергә тамған.
Башын эйеп, күҙен йомоп,
Оҙаҡ ҡайғырҙы Ҡайын.
Хәҙер инде һандуғас та
Һайраманы таң һайын.
Һыуһап сарсаны сәскәләр,
Таждары һулып кипте.
Турғайҙар, күбәләктәрҙең
Тамағы тағы кипте.
...Ә бер көндө, бына ғәжәп,
Алтын тамсы күренде.
Уның артынса икенсе,
Өсөнсөһө йүгерҙе.
«Сылт, сылт, сылтыррр...»
Был тауышҡа
Ҡайын күҙҙәрен асты.
Шишмә тере! Шатлығынан
Тамсыларға ул баҡты.
Тамсыҡайҙар сәпәкәйләп,
Киң даръяға ынтылды.
Уларҙың шат тауышынан
Насар хәл онотолдо.
Әкиәт тамам. Ә Шишмәкәй
Тынмай, йырлай һәм аға.
Донъя йәшеллеккә сумып,
Уға һоҡланып баға.
Нәфисә МӘМБӘТОВА, башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы.
Баймаҡ районы, Аҡморон мәктәбе.
Читайте нас:
Редакция һайлауы
Гәзитебеҙ - дуҫыбыҙ
Фильмдар
Күңелдәрҙең иләҫ-миләҫ сағы
© 1930 йылдың 12 февраленән нәшер ителә. Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары агентлығы, Башҡортостан Республикаһының «Башҡортостан Республикаһы» нәшриәт йорто дәүләт унитар предприятиеһы. Баш мөхәррире — Мирсәйет Ғүмәр улы Юнысов.
Башҡортостан Республикаһы буйынса элемтә, мәғлүмәт технологиялары һәм киңкүләм коммуникациялар өлкәһендә күҙәтеү буйынса федераль хеҙмәт идаралығында 2015 йылдың 18 авгусында теркәлде. Теркәү номеры — ПИ №ТУ02-01403.
Республиканский информационный центр – филиал государственного унитарного предприятия Республики Башкортостан Издательский дом «Республика Башкортостан».
Р./счёт 40602810200000000009 в Филиал ПАО «БАНК УРАЛСИБ» в г. Уфа, БИК 048073770, ИНН 0278066967, КПП 027843012, к/с 30101810600000000770.
Телефон
+7 347 273-36-64, +7 999 133-44-62.
Электрон почта
Адресы
450079, г. Уфа, ул. 50-летия Октября, 13, 8-й этаж