Бай тарихлы беҙҙең музейҙар

Бер ыңғайҙан хәбәрһеҙ юғал­ғандар исемлеген төҙөү өҫтөндә лә эш алып барыла: ҡыҙыл эҙәрмәндәр отрядтары менән күп йылдарға һуҙылған бәйләнешкә юл һалына, күп кенә исемдәр асыҡлана. Әлеге ваҡыт­та музейҙың ҙур урынын алып торған «Бер кем дә, бер нәмә лә онотолманы» стендынан беҙгә 268 яҡташыбыҙҙың яҡты рухы нур бөркә, уларҙың 138-е яуҙан әйләнеп ҡайтмаған. Беҙҙең яҡты тормош өсөн утты-һыуҙы кискән олатайҙарыбыҙ, өләсәйҙәребеҙ алдында баш эйәбеҙ.

Айырым батырлыҡ битен легендар Шайморатов дивизияһында Берлинғаса юл үткән ауылдаштарым яҙған. 28 ҡыйыу яугирыбыҙ атлы башҡорттоң боронғонан килгән данын тағы бер раҫлаған. Уларға айырым стендтар эшләнгән. Экспонаттар араһында наградалар, тәмәке янсыҡтары, хаттар, карталар, пулялар, хәрби кейемдәр ҙә бар.

Тағы ла тарихыбыҙҙағы өс һуғыштың да ветерандарына, фронттың бар әсе-сөсөһөн иңдәрендә күтәргән һалдат әсәләренә, тол ҡатындарға арнал­ған стенд та ҡуйылған. Тиҫтә йылдар буйына халыҡтан көнкүреш кәрәк-яраҡтары ла йыйыла. Нимә генә юҡ бында: еҙ тас та, боронғо үтек тә, киле лә, йөн иләгес ҡоролмалар ҙа, патефон да, милли кейемдәр ҙә...

Бынан тыш, биләмәбеҙҙә ойошторолған колхоз, комсомол, мәктәп, пионер ойошмаһы тарихы тураһында һөйләүсе мәғ­лүмәттәр ҙә бихисап. Нумизматика, боронғо китаптар бүлеге быуаттар аша килеп еткән ҡомартҡыларҙы һыйындырған.

Юҡҡа сығыу ихтималлығын күҙ уңында тотоп, йыйылған баһалап бөткөһөҙ ҡомартҡыларға һәр ваҡыт һоҡланып ҡарайбыҙ. 1980 йылда рәсми рәүештә музей статусы алған хәтер бишегебеҙҙең иң түренә Фәрхинур апайҙың портреты ҡуйылып, мәғлүмәт бирелгән. Нисә йылдар йәш быуынды тәрбиәләүҙә мөһим урын алып тора тыуған яҡты өйрәнеү һәм тарих музейы. Бында синыф, батырлыҡ сәғәттәре, хәтер кисәләре, осрашыуҙар, экскурсиялар үтә. Килгән ҡунаҡтар берсә ҡыҙыҡһынып, берсә ғәжәпләнеп, бай мәғлүмәт менән танышһа, алыҫтан ҡайтҡан ауылдаштар хәтирәләргә бирелеп, үткәндәрен иҫкә төшөрә, рәхмәт тойғоларын иҫтәлектәр китабына яҙып ҡалдыра.

Ошондай һоҡланғыс кешеләре, бай тарихы булған ауылыбыҙ XX быуаттың ғәжәп күренеше – башҡорт шиғриәт күгендә атылған йондоҙ булып балҡыған йыһан шағиры Рәшит Назаровтың яҙмышына ла шаһит. Бәрәкәтле Төрөмбәт ерлегендә 1944 йылдың 1 ноябрендә күп балалы ғаиләлә тыуған бөйөк шағир. Шиғыр һөйөүсе балаларға был исем яҡшы таныш: уның фәлсәфәүи мәғәнәле, сағыу, ғәжәп образлы ижады бик күптәрҙең йөрәгенә үтеп инде. Барлығы 5 – 6 йыл арауығында ғына яҙышыр­ға насип була уға, дүрт китабы донъя күрә. Күренекле белгестәребеҙ Рәшит Назаровтың ижадын ентекле өйрәнеп, юғары баһаланы. Бигерәк тә шағир Риф Мифтахов ҡәләмдәшенең мираҫын туплау, өйрәнеү һәм баҫтырып сығарыу буйынса ҙур эш башҡарҙы. Ауыр сир талант эйәһен беҙҙән айырһа ла, туғандары, ижадын һөйөүселәр уны һәр ваҡыт иғтибар үҙәгендә тотто. Ауылыбыҙҙа, районда юбилей, хәтер кисәләре үткәрелеп тора. Ә 60 йәшлек юбилейы айҡанлы 2004 йылда мәктәптә кабинет-музей асылыуы һөйөнөслө ваҡиға булғайны. Тап ошо ваҡытта шағир ижады хөкүмәтебеҙ тарафынан юғары баһаланды: уға Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы бирелде. Шағирҙың исемен мәңгеләштереүҙә, музейҙы ойоштороуҙа урыҫ теле уҡытыусыһы Гөлзәйнәп Ғәйнулла ҡыҙы Нафиҡова күп көс һалды. Артабан был эште башҡорт теле уҡытыусыһы Гөлмирә Әҙип ҡыҙы Назарова дауам итте, шағир тураһында мәғлүмәт йылдан-йыл тулыланды. Шағир рухын һаҡлап, уның күңел донъя­һы йәдкәрҙәренә төйәк булдырған ветеран уҡытыусыларыбыҙға рәхмәт тойғоларыбыҙ сикһеҙ. Уҡыусыларыбыҙ ша­ғир ижадын яратып өйрәнә. Ши­ғырҙарын ятлап, бәйгеләрҙә ҡат­нашалар, талантын байҡап, сер­ҙәренә төшөнөргә тырышалар, ижади эҙләнеүҙәр алып барып, фәнни-ғәмәли конференцияларҙа көстәрен һынайҙар.

Ҡәҙерле «Йәншишмә» гәзите уҡыусылары, ҡыҫҡа ғына яҙмамда музейҙарыбыҙҙың уҡытыу-тәрбиә эшендәге баһалап бөткөһөҙ әһәмиәтен еткерергә тырыштым. Әгәр ҙә беҙҙең яҡтарға юлығыҙ төшһә, Төрөмбәт мәктәбе музейҙарына саҡырып ҡалабыҙ.