Батыр менән танышыу

– Эйе, улым, ул – беҙҙең геройыбыҙ.
– Ағайым да ярышта Тәфтизан Миңлеғолов кубогын яулап алғайны, ивит, әсәй!
– Эйе шул, улым...
9 май – Енеү көнөнә арнал­ған парадтан ҡайтҡас та Инсаф Бөйөк Ватан һуғышы, унда ҡатнаш­ҡан ҡартатайҙары тура­һында һорауҙар биреүҙән туҡтаманы.
– Ә Тәфтизан Миңлеғолов ниндәй батырлыҡ күрһәткән? – тип тә ҡыҙыҡһынды ул.
Әсәһе, улын эргәһенә ултыртып, бына нимәләр һөйләне:
– Тәфтизан Миңлеғолов беҙ­ҙең Ирәндек тауы итәгендә урынлашҡан Күсей ауылында бынан йөҙ йыл элек, 1922 йылда, тыу­ған. Ирәндек бөркөтө кеүек сая, Ирәндек айыуы кеүек көслө, Ирәндек бүреһе кеүек үткер күҙле, Ирәндек боланы кеүек йыл­ғыр, Ирәндек ҡылғанын ашап үҫкән башҡорт айғыры кеүек таһыл була. Бәләкәйҙән эшкә өйрәнеп үҫкән 11 йәшлек ауыл малайы атаһы үлгәс, әсәһенең ҙур терәге булып ҡала. Колхозда эшләй башлай, ат ҡарай, өйрәтә.
Уның уҡытыусылары Ғәҙел Әҙеһәмов, Әсмә Баймырҙина, Мостафа Зәйнәғәбдиновтар йәш Тәфтизандың күңелендә яҡшылыҡ, изгелек, Тыуған илгә һө­йөү тәрбиәләй. 1941 йылда Бөйөк Ватан һуғышы башлан­ғас та Совет әрмеһе сафына баҫа. Ул 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһына алынып, дошманға ҡаршы алыша. Һу­ғышта күрһәткән батырлыҡтары өсөн Ирәндек бөркөтөнөң күкрәген II дәрәжә Ватан һуғышы һәм Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары биҙәй. Алыҫ Белоруссия ерендә Черныши һәм Усохи ауылдары янында бар­ған ҡаты бәрелештә Тәфтизан Миңлеғолов, фашистарҙың тылына үтеп, бер нисә миномёт батареяһын һәм ике тиҫтәгә яҡын немец һалдатын юҡ итеүгә өлгәшә. Үҙе лә шунда 21 йәшендә 1943 йылдың 29 сентябрендә батырҙарса һәләк була.
Беҙҙең Баймаҡ егете Тәфтизан Белоруссия ерендәге Галки ауылының көньяҡ-көнбайыш яғында, Туғандар ҡәберлегендә ерләнгән. Вафатынан һуң 1944 йылдың 14 ғин­уарында СССР Юғары Сове­ты Президиумы Указы ме­нән беҙҙең батырыбыҙға Совет­тар Союзы Геройы исеме бирелә. Күсейҙә уның туғандары бик күп, улар шундай батыр тоҡомонан булыуҙары менән ғорурлана, сос, үткер, шаян Тәфтизанды һәр саҡ иҫләп, маҡтап телгә ала. Ейәндәре лә үҙе һымаҡ ҡыйыу, көслө рухлы була. Урал исемлеһе ат яратып, ат йәнле булып үҫә.
Шулай, улым, күҙ алдыңа килтереп ҡара әле: ҡорос пулялар ямғыр кеүек яуа. Уның берәүһе генә лә йәшәү менән үлемде айырып тора. Шул саҡ окопта ҡурҡып ҡалғандар ҙа булғандыр әле.
– Ә ул ҡурҡманымы икән, әсәй?
– Юҡ, беҙҙең Тәфтизан утта янмаҫ, һыуҙа батмаҫ батыр бул­ған. Дошмандың тылына үтеп инеп, уны юҡ итергә теләй. Ниндәй ҡыйыу йөрәкле булған ул! Автоматтан атып, гранаталар ташлап, фашистарҙы ҡырып, дошман танкыһын шартлата, тик, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, бурысын үтәгән саҡта батырҙарса һәләк була. Ҡаты яраланған батыр ауырайған кәүҙәһе менән ергә ауғанда һуңғы һулышында нимәләр күҙ алдынан үтте икән, улым?
Әҙерәк уйланып ултырған Инсаф:
– Тыуған ауылын, әсәһен, ту­ған­дарын уйлағандыр. Баш­ҡа ҡай­тып күрмәйәсәк Ирәндеген, тыуып үҫкән өйөн, урамын, көтөүлектә утлап йөрөгән йылҡыларын күҙ алдына килтергәндер...
Мин ҙурайһам, Белоруссияның Галки ауылындағы Туғандар ҡәберлегенә барып, Тәфтизан Миңлеғоловты иҫкә алып, сәскәләр һалырмын. Ә әлегә Күсей ауылындағы тыуған йортон, урамын, батыр исемен йөрөткән мәктәпте, уның бюсын, музейҙы барып күрермен. Туғандары, ейәне Урал олатай менән танышырмын, – тип ҡыйыу әйтеп ҡуй­ҙы Инсаф.

Үмәр ВӘХИТОВ, IX синыф уҡыусыһы.
Баймаҡ районы, Аҡморон мәктәбе.