+1 °С
Болотло
Бөтә яңылыҡтар
Уҡы, уйлан!
9 Апрель 2021, 11:35
Улым ҡыҙҙар кеүек, тип маҡтанмайыҡсы
Һуңғы статистика мәғлүмәттәре буйынса, бөгөнгө Рәсәйҙә яҡынса 42 миллион ғаилә иҫәпләнә, шуларҙың байтағы – тулы булмаған ғаиләләр. 5 миллион 600 мең ғаиләлә – баланы тик әсәй кеше, ә 634 мең 500 ғаиләлә атай кеше яңғыҙы бала тәрбиәләй.
Илебеҙ тарихында үткән ваҡиғалар арҡаһында әсәй тәрбиәһе алған балалар йыш осраған. Шул уҡ граждандар һуғышы, аслыҡ, Бөйөк Ватан һуғышы сәбәпле, бала бағыу эше башлыса әсәйҙәр иңендә булды. Был тәрбиәнең «минус»тары тураһында шағир Әсхәл Әхмәт-Хужа:
Атаһының тәрбиәһен
Күрмәй үҫкән ир бала
Бик йыш ҡына яһил тигән
Яманатлы дан ала.
Ул, ғәҙәттә, тоғро түгел,
Ул, ғәҙәттә, ялағай,
Үҙенән кесе булһа ла –
Көслөләр уға «ағай», – тип яҙһа, Тамара Ғәниева фекеренсә, был йәтим ирҙәрҙең быуыны «хөкүмәт тә, халыҡ та беҙгә тейеш, тип йәшәп үтте».
Хәйер, һуғышта һәләк булған атайһыҙ малайҙар әҙме-күпме булһа ла олатай-өләсәйҙәре яғынан тейешле тәрбиә алды. Бөгөн иһә тулы булмаған ғаиләләрҙә малайҙар, атайҙары иҫән булыуға ҡарамаҫтан, ир-ат тәрбиәһе күрмәй үҫә. Бөгөнгө олатай-өләсәйҙәр бала тәрбиәләүгә әллә ни ҡыҫылмаҫҡа тырыша. Әсәй кеше яңғыҙы ҡыҙҙарына яҡшы тәрбиә бирә алалыр. Сөнки ул үҙе лә ҡыҙ булған. Бында артыҡ проблема юҡ һымаҡ. Шул уҡ хәл ҡыҙҙарын тәрбиәләгән атайҙар менән. Йыш ҡына улар ҡыҙҙарынан «малай» үҫтерә.
Һәр әсәйҙең үҙ балаһына булған һөйөүе бик көслө. Шунлыҡтан был яратыу йыш ҡына гипертрофик формалар ҡабул итә. Артыҡ ныҡ хәстәрләгәс («йүгермә – ҡолайһың», «улайтма – һин әле бәләкәйһең»), бала хатта ябай ғына нәмәләрҙе үҙ аллы хәл итергә өйрәнмәй үҫә. Бала саҡтан уҡ һәр эште ризалыҡ алмайынса башҡарырға ҡурҡа. Ағасҡа менеп, салбарыңды йыртһаң, ҡолап, кейемеңде бысратһаң, әсәйеңдән әрләнәсәкһең бит. Тимәк, ҙурайғас, ошо малай бар эшкә лә һәләтһеҙ булып сығасаҡ. Ә кеше үҙенең киләсәк тормошонда йыш ҡына ошондай ҡатмарлы һорауҙарҙы тик үҙ белдеге менән хәл итә алһа ғына ысын ир булып китәсәк. Был һәләт уға ғаилә ҡорғанда ла, карьера баҫҡысы буйлап үрләгәндә лә бик кәрәк. Әгәр ул үҙенең позицияһын яҡлай, фекерен төплө дәлилдәр менән нығыта алмаһа, тормошҡа яраҡһыҙ килеп сыға ла.
Бында миҙалдың икенсе яғы ла бар. Ҡайһы бер әсәйҙәр малайҙарын «ирҙәрсә» тәрбиәләй башлай. «Егеттәр иламай», «һин ҙур кеше – үпкәләргә тейеш түгелһең», «көсһөҙҙәргә юл бирергә тейешһең», тигән принциптарҙа тәрбиә алғанғандар артыҡ агрессив, тупаҫ була. Шуға ла уларҙан тыныс холоҡло, иғтибарлы ир-ат килеп сыҡмай. Үҙҙәрен «ысын егет» итеп күрһәтергә маташһалар ҙа, йыш ҡына тупаҫлыҡтары һиҙелә.
Өсөнсөнән, матди яҡтан ҡарауҙы үҙ өҫтөнә алған әсәйҙәр нишләптер ғаилә диктаторы булып китә. Йәнәһе, «һеҙҙе ас-яланғас итмәҫ өсөн көнө-төнө эшләйем», тимәк, һеҙ мине тыңларға тейешһегеҙ. Был әсәйҙәрҙең балалары менән иркенләп һөйләшергә, аралашырға, проблемаларының нескәлектәрен асыҡларға ваҡыты ла, сыҙамы ла юҡ. Улар балаларын үҙенә буйһондорорға тырыша. Ә малайының ярамһаҡ, ҡуштан булып үҫеүен күрмәй. Ошо бала киләсәктә үҙенә, ғаиләһенә етерлек аҡса эшләргә лә һәләтһеҙ булып сыға. Хатта аҡсаны хәрәм юл менән табыуҙы хуп күрә башлай. Тағы ла әсәһенән булған үсен үҙенең яратҡан ҡыҙынан (ҡатынынан) йоҙроҡ ярҙамында алыу уның өсөн ғәҙәти күренешкә әйләнәсәк.
Шунлыҡтан мәҡәләмде өс бала әсәһе Светлана Насированың шиғри юлдары менән тамамлағым килә:
Малайың һуғыша, тиҙәр,
Һуғышһын. Ҡаршы торһон.
Һуғышмағас та, нитмәгәс,
Ул ниндәй малай булһын?
Малайҙар һуғыша инде,
Ҡуйығыҙсы, әсәйҙәр.
Балалар өсөн рәнйешеп,
Өҙөлмәһен эскәйҙәр.
Артыҡ тыйнаҡ та булмаһын,
Тыйнаҡһыҙ ҙа булмаһын.
Тәүҙә үҙен яҡлап үҫһен,
Аҙаҡ илен яҡлаһын!
Ир булып үҫһен малайҙар,
Мәүешләнеп тормаһын.
Былай ҙа бит бисә-ирҙәр
Баҫып бара донъяһын!
Фото: mama.ru
Дилара ҒӘБИТОВА,
тәрбиәсе.
Өфө ҡалаһы,
Рәми Ғарипов исемендәге
1-се республикабашҡорт интернат-гимназияһы.
Читайте нас:
Редакция һайлауы
Гәзитебеҙ - дуҫыбыҙ
Фильмдар
Күңелдәрҙең иләҫ-миләҫ сағы
© 1930 йылдың 12 февраленән нәшер ителә. Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары агентлығы, Башҡортостан Республикаһының «Башҡортостан Республикаһы» нәшриәт йорто дәүләт унитар предприятиеһы. Баш мөхәррире — Мирсәйет Ғүмәр улы Юнысов.
Башҡортостан Республикаһы буйынса элемтә, мәғлүмәт технологиялары һәм киңкүләм коммуникациялар өлкәһендә күҙәтеү буйынса федераль хеҙмәт идаралығында 2015 йылдың 18 авгусында теркәлде. Теркәү номеры — ПИ №ТУ02-01403.
Республиканский информационный центр – филиал государственного унитарного предприятия Республики Башкортостан Издательский дом «Республика Башкортостан».
Р./счёт 40602810200000000009 в Филиал ПАО «БАНК УРАЛСИБ» в г. Уфа, БИК 048073770, ИНН 0278066967, КПП 027843012, к/с 30101810600000000770.
Телефон
+7 347 273-36-64, +7 999 133-44-62.
Электрон почта
Адресы
450079, г. Уфа, ул. 50-летия Октября, 13, 8-й этаж