Араҡы яратҡан - аҡылын таратҡан

Ә унда бәләкәс кенә, ике-өс йәшлек самаһы бәпәй карауатында тора. Ҡапыл ғына килеп ингән кешеләр­ҙән дә ҡурҡмай, ике күҙе йылтырап, беҙгә ҡыҙыҡһынып ҡараған була. Полиция хеҙмәткәрҙәре үҙ эштәрен башланы, мин балаҡай янына килдем. Инде йөрәгемдең һыҙлауын, әрнеүен белһәгеҙ икән?! Иҫерек атай ҡанға батып иҙәндә ята, араҡы ҡолона әйләнгән әсәй зар илап, нисек былай килеп сыҡҡанын аңлатырға маташа.
Баланы ҡулыма алып, ипләп кенә таҙа өҫ кейемдәрен йыйҙым. Исеме Гөлнәзирә икән бәләкәстең. Уға ике йәш тә дүрт ай. Тәтелдәп миңә хәбәрен һөйләй, сәсемде һыйпай, алҡаларымды тотоп ҡарай, килештереп иренен супылдатып: «Матул, их, матул», – ти. Теремек кенә бала. Йәлләүҙән күңелем тулып, күҙҙәремә йәш тығыл­һа ла, бар көсөмдө йыйып, Гөлнәзирәгә ма­тур итеп йыл­маям, хәбәр сурытам. Ипләп кенә әсәй кешенән баланың документтарын һорайым. Үҙенең кеше үлтереүен яңы аңлай башлаған ҡатын, йән әсе­үе менән ҡыс­ҡырып, беҙгә таш­ланды: «Бир баламды, бир!!! Бер кемгә лә бирмәйем бынымды, ишетәһегеҙме, бер ҡасан да! Бирегеҙ, зинһар, биреге-е-е-е-ҙ!»
Әллә инде айырылыуҙарын һи­ҙепмелер, әллә ҡа­за бул­ғанын аңлапмы, Гөлнәзирә ике ҡул­ҡайын әсә­һенә һуҙып, илай башланы. Минең дә йөрәк таштан түгел! Егеттәргә документтарын алып сығыр­ға кәрәклеген әйттем дә Гөлнәзирә менән тышҡа атылдыҡ. Йылы машинаға инеп ултырып, әүрәтеп, кеҫәмдән бер тәмлекәс биргәс кенә тынысланғандай булды бала. Документтар ҡулға эләгеү менән беҙ район дауаханаһына юл тоттоҡ. Алыҫ юлда машинала бәүелә тор­ғас, Гөлнәзирә ҡулымда килеш йоҡлап китте. Шулай ҙа бәләкәс кенә кешекәй йоҡо аралаш тертләп-тертләп ҡуя ине. Дауаханала ҡалдырғанда ла уянманы ул. Тик йоҡларға һалғанда ҡулынан бер­ҙе лә тешләнмәгән печеньеһы төшөп, тығырлаған тауыш сығарып, тәгәрәп китте...
Был хәл ныҡ тетрәндерҙе. Ул төндө йоҡлай ҙа алманым. Әлбиттә, Гөлнәзирә урам буйында ҡалманы: әсәһен төрмәгә ултыртҡас та, уға ипле, әҙәпле, тәртипле, үҙен ихлас яратҡан атай менән әсәй таптыҡ. Тик... Бәләнең башы ниҙә, балалар? Ни өсөн кеше эскелеккә һабыша? Уларҙың киләсәген күҙаллауы ауыр түгел, шулаймы? Йә ҡотола, йә артабан түбән тәгәрәй. Ә нилектән башлана ул эскелек? Кем ғәйепле? Беҙ, йәғни психологтар һәм, әлбиттә, хөрмәтле наркологтар, беләбеҙ, ке­ше иҫерткес эсемлектәрҙе ни тиклем иртә тәмләп ҡарай – шул тиклем тиҙерәк араҡы ҡолона әйләнеүе мөмкин. Йәғни организм үҫешеп тә етмәҫтән ағыулана башлай, шулаймы? Ә араҡы – ағыу, быны бер ҡасан да оноторға ярамай! Күбеһенсә, ата-әсә өлгөһөндә, йәғни ғаиләлә күрә бала эскелекте. Бәләкәй сағынан уның иҫендә нимә ҡала? Бына өҫтәлгә араҡы килеп ултырҙы, шуны өлкәндәр рюмкаларға ҡойоп эсә, аҙаҡ көләләр, йырлай­ҙар, шашалар, күңел асалар. Баланың зиһенендә был эсемлек һәйбәт тәьҫорат ҡалдыра, сөнки әсәйемдәр ҡыуана, улар­ға үтә лә күңелле, тип уйлай ул. Үҫә килә араҡы, һыра һәм баш­ҡа төрлө спиртлы эсемлектәр нимә икәнен, һис шик­һеҙ, аңлай. Тик мейелә бит бала саҡтағы хәтирә юйылмаған! Ҡы­ҙыҡһыныу артамы? Әлбиттә! Тәмләп ҡарап, бөтә нескәлектәрен организмы аша үткәреп, баш­ҡаса бер ҡасан да эсмәгән кешеләр бармы? Бар! Ә бына бер тапҡыр эскәндән һуң, бәләкәй генә эскесегә әүерелгәндәр ҙә күп шул! Ни өсөн? Алкоголизм быуындан-быуынға күсә, ошо турала беләһегеҙме? Ни өсөн ололарҙан: «Эй, бынан ни көтмәк кәрәк, ата-әсәһе түгел, биш быуыны эсте, ул да шулай инде», – тигәнде ишетергә тура килә? Быуын һайын кеше организмының спиртлы эсемлектәргә тотороҡлоғо кәмей, быны, зин­һар, иҫегеҙҙә тотоғоҙ. Хроник алкоголизм – ул оҙайлы, прогрессив ауырыу, кешене үлемгә тиклем еткерә. Тағы ла эскелек – ул үҙ-үҙеңде юҡҡа сығарыу процесы. Шуға күрә лә, ҡәҙерле балалар, эскелектән йыраҡ тороғоҙ, йәме. Үҙегеҙҙе яратығыҙ, ҡәҙерләгеҙ. Сәләмәт тормош алып барығыҙ, айыҡ аҡыллы булығыҙ.

Әлмира ИСХАҠОВА, психолог.