Әҫәрҙәрен көтөп алалар

– Дөрөҫ әйтәһегеҙ, «Аманат» журналында донъя күргән «Аҡтүш-Пират һәм Рөстәм менән Марат», «Йәйге каникул», «Тышау» повестарын иҫәпкә алмағанда, ҡалғандары «Йәншишмә»лә баҫылды. Гәзиттә сыҡҡан беренсе повесым «Ҡайынлыҡ – малайҙар төбәге» ине. Ул бер бүлектән генә торор, тип уйлағайным башта. Уҡыу­сыларҙың үтенесе буйынса дауамын яҙырға булдым. Һөҙөмтәлә, дүрт бүлектән торған күләмле повесть барлыҡҡа килде. Гәзиттең ул саҡтағы әҙәбиәт һәм сәнғәт бүлеге мөдире Зөһрә Ҡотлогилдина әҫәрҙең жанрын хатта «роман» тип тә яҙып сыҡты. Повестар һәм хикәйәләрҙән тупланған «Тынғыһыҙ малай» һәм «Яҙмыш фалы – йәшлектә» китаптарым өсөн 2009 йылда Һәҙиә Дәүләтшина исемендәге дәүләт премияһына лайыҡ булдым.

– Һеҙ афоризмдар йыйыу менән дә шөғөлләнәһегеҙ...

– Был эш менән мәктәп йылдарынан уҡ мауығам. Байтаҡ йыйылып киткәс, ниңә әле улар­ҙы йыйынтыҡ итеп сығармаҫҡа, тигән уй төштө башҡа. Тәртипкә һалып, бүлектәргә бүлеп, китап итеп эшләгәс, нәшриәткә тәҡдим иттем. «Китап» нәшриәтенә рәхмәт, теләгемә ҡаршы килмәнеләр. Ул 2003 йылда «Фәһемле фекерҙәр донъяһында» тигән исем менән баҫылып сыҡты. Икенсеһе «Планета» нәшриәтендә донъя күрҙе. 2017 йылда нәшер ителгәне «Ынйы бөртөктәре. Баш­ҡорт афоризмдары китабы» тип атала. Унда 407 авторҙың (бында халыҡ ижады өлгөләре лә инә) 5800-гә яҡын афоризмы туплан­ған. Мостай Кәрим әҫәрҙәре тапҡыр, ҡанатлы һүҙҙәргә ифрат бай, уларҙы айырым китап итеп төҙөнөм. «Йәшлек» гәзитендә 2014 йылдан бирле «Афоризмдар һәм фәһемле фекерҙәр» рубрикаһын алып барам. Гәзит Рә­ми Ғарипов, Рәшит Назаров, Назар Нәжми, Рауил Бикбаев, Ғайса Хөсәйенов, Рәшит Шәкүр, Мәүлит Ямалетдин, Шәйехзада Бабич әҫәрҙәренән йыйылған афоризмдарын баҫтыр­ҙы. Әле бына Абдулхаҡ Игебаев ижадына сират етте. Рубриканы артабан да алып барырға уйым бар.

– Гәзит-журналдарҙа әҙәби тәржемәләрегеҙ йыш баҫыла. Ул һеҙгә нимә бирә?

– Тәржемә тел даръяһын бай­ҡау, тел байлығын арттырыу, өйрәнеү өсөн кәрәк, тип уйлайым. Минең тарафтан урыҫсанан башҡортсаға ауҙарылған әҫәрҙәр байтаҡ. Бер нисәһен атап үтәм. Сергей Аксаков исемендәге Бөтә Рәсәй премия лауреаттары: Башҡортостандың халыҡ яҙыусы Талха Ғиниәтуллиндың «Бригада өйрәһе. Һу­ғыш балалары» повесын, Валерий Ганичевтың «Темрянь... Темрянь...», Александр Прохановтың «Мосолман туйы» хикәйәләрен, шулай уҡ Юрий Поляковтың «Приказға тиклем йөҙ көн», Тыва халыҡ яҙыусыһы Маадыр-оол Ховалыгтың «Бай­ғош хужа», Владимир Богомоловтың «Иван», Үзбәкстандың халыҡ яҙыусыһы Тимур Пулатовтың «Ҡәйептең икенсе сәйәхәте», Чечен Республикаһының халыҡ яҙыусыһы Муса Әхмәдовтың «Яҡты йылға янында­ғы ҡырағай груша», немец яҙыу­сыһы Патрик Зюскиндтың «Күгәрсенкәй» повестарын тәржемә иттем. «Йәншишмә» гәзитен алдырыусы балалар Станислав Востоковтың «Президент һәм уның министрҙары» тигән мажаралы, Артур Гиваргизовтың «Атаҡлы «икеле» тоҡсайы яҙма­лары» тигән фәһемле повес­тарын яратып уҡыны.

Театрҙар менән дә хеҙмәттәш­лек итәм. Ҡырғыҙ яҙыусыһы Сыңғыҙ Айытматовтың «Аҡ пароход» повесы, француз драматургы Жан Ануйҙың «Антигона» трагедияһы, испан драматургы Алехандро Касонаның «Иң бәхетле төн» драмаһы минең тәржемәлә Башҡорт дәүләт академия драма театрында ҡуйылды. Эстон яҙыусыһы Андрус Кивиряхктың «Әлифбанан бер себеш» спектакле 2013 йылдан бирле сәхнәнән төшкәне юҡ.

– Факил ағай, гәзит уҡыусылар исеменән һеҙҙе юбилейығыҙ менән ихлас ҡотлайбыҙ, ижад шишмәгеҙҙең һәр ваҡыт урғылып тороуын, һаулыҡ һәм оҙон ғүмер теләйбеҙ.

Факил Мырҙаҡаев юбилейын «Ҡайынлыҡ – малайҙар төбәге» китабы менән ҡаршыланы. Ошо йыйынтыҡҡа ингән ике хикәйәне уҡыусылар иғтибарына тәҡдим итәбеҙ.

– Айгизә, ас әле, – тине Әлфинә һеңлеһенә.

– Үҙең ас. – Планшетта уйнап ултырған ҡыҙ ҡарыулашты.

– Күрмәйһеңме ни, күлдәгемде үтекләйем. Айрас ағайыңдыр, көттөрмә. Былай ҙа концертҡа һуңлайбыҙ.

– Йөрөй инде шунда баш ҡаты­рып! – Айгизә мығырлай-мығырлай ишеккә йүнәлде.

Айрас Әлфинә менән һаулыҡ һо­рашҡас, кеҫәһенән шоколад сығарҙы:

– Мә, тот!

Ул бер ваҡытта ла буш ҡул менән йөрөмәй, ҡыҙҙы гел тәм-том менән һыйлай.

– Рәхмәт, Айрас ағай!

Айгизә шоколадты ашарға ашыҡ­маны. Апаһы күлдәген алыштырырға икенсе бүлмәгә инеп киткәс, егеткә ҡара күҙҙәрен төбәп серле бышылданы:

– Айрас ағай, һин ҡасан апайыма өйләнәһең?

Ҡыҙ был һорауҙы буласаҡ еҙнәһенә тәүге тапҡыр ғына бирмәй. Айрас башҡа ваҡытта: «Ҡы­ҙыл ҡар яуғас», – тип шаяртһа, был юлы уны һынап ҡарамаҡсы булды:

– Апайыңдан айырылғас, ҡыйын булмаҫмы һуң һиңә? Бер алып киткәс, кире ҡайтармаясаҡмын бит уны.

Айгизә, күҙҙәрен сылт-сылт йом­ғолап, тәтелдәне лә тәтелдәне:

– Китә генә күрһен! Мин риза! Унан барыбер бер файҙа ла юҡ: сәй эскәс, сынаяғын йыуып ҡуймай, ашарға бешермәй, әсәйем ҡайтҡансы ас ултырабыҙ. Бүлмә­һенә индермәй, көнө буйы компь­ютерҙа соҡона, туҡтауһыҙ телефондан һөйләшә, ҡолаҡ тондор­ғос әллә ниндәй музыка аҡырта.

Айрас көлөмһөрәне, кинәйәләп һораны:

– Нимә, мин уны яңынан тәрбиәләргә тейешменме ни?

– Уныһы инде, Айрас ағай, минең проблема түгел, һинеке! – тине иҫе китмәй генә ҡыҙ. Шунан апаһы янына ашыҡты. – Тиҙерәк бул, Айрас ағай көтә. Иренеңде концертта ҡыҙартырһың.

...Апаһы һымаҡ ап-аҡтан кейен­гән, сәсенә ҡып-ҡыҙыл таҫма таҡ­ҡан ҡыҙ туйҙа Әлфинә менән Айрас араһында ултыра ине.